Kraina storczyków. Pośród tego niecodziennego krajobrazu zachowały się ciekawe zabytki – dworki w polskim stylu szlacheckim, stare parki i drzewa, miejsca historyczne związane z insurekcją kościuszkowską, na czele z Polami Racławickimi – pomnikiem historii. Ikoną krajobrazu Miechowa – stolicy regionu – jest Bazylika Grobu Bożego, której historia sięga XII w. i ma związek z Jerozolimą i zakonem bożogrobców. W mieście dzieje się wiele nietuzinkowych wydarzeń artystycznych, a niedawno powstała pierwsza w Małopolsce trasa rowerowa na linii dawnej kolei wąskotorowej. W Książu Wielkim działał sam Santi Gucci, słynny artysta architekt pochodzenia włoskiego projektujący w stylu późnego renesansu oraz manieryzmu, który zaprojektował Zamek „Mirów”. W Charsznicy spróbujecie najlepszej pod słońcem kapusty i ogórków kiszonych. W Zarogowie weźmiecie udział w warsztatach rękodzielniczych i zajęciach agroterapii. Zapraszamy was w kolorową podróż rowerem i spacerem pośród łanów zboża, zagonów warzyw i lawendowych pól, ciągnących się po horyzont.

PROPONOWANE WYCIECZKI:

1. Rowerem pośród zbóż, maków, chabrów i lawendy

Kamieńczyce (stacja PKP) – Rzeżuśnia – Krępa – Czaple Małe – Czaple Wielkie – Przesławice – Kamieńczyce – Miechów Rynek – Miechów (stacja PKP)

Wycieczkę rozpoczynamy w Kamieńczycach, dokąd z Krakowa dojedziemy wygodnie z rowerem Kolejami Małopolskimi. Przed nami bajkowe widoki Wyżyny Miechowskiej – z jej szachownicą pól i łąk. Jedziemy drogami o stosunkowo niskim natężeniu ruchu. Najbardziej malowniczy jest odcinek pomiędzy Rzeżuśnią, Krępą a Czaplami Małymi – zachwycają łany zbóż z chabrami, makami i innymi kwiatami polnymi. W Krępie przejedziemy także pośród lawendowych pól, pięknie wkomponowanych w pagórkowaty krajobraz Miechowszczyzny. Można się przez chwilę poczuć jak na małopolskiej Prowansji. Lawenda zakwita na przełomie czerwca i lipca. Ma się wrażenie, jakby miechowskie pola odbijały się w niebie.

W Czaplach Wielkich na skrzyżowaniu skręcamy w lewo i wjeżdżamy na wprost w boczną drogę, którą objeżdżamy Stadion L.K.S. Olimpia. Jest tu wiata i miejsce wypoczynkowe. Pośród pól i przysiółków z zachowanymi gdzieniegdzie starymi drewnianymi stodołami docieramy do Przesławic. Warto zwiedzić tutejszy kościół Najświętszej Marii Panny Matki Kościoła znajdujący się Szlaku Architektury Drewnianej. Został przeniesiony z pobliskiej Gołczy, a pochodzi z XVIII w. Barokowa świątynia konstrukcji zrębowej zbudowana jest na wysokiej podmurówce. W Kamieńczycach zamykamy pętlę. Można stąd wrócić pociągiem do Krakowa albo pojechać do Miechowa, by zwiedzić tutejsze zabytki położone w centrum miasta – m.in. Bazylikę Grobu Bożego czy drewniany Dworek „Zacisze” .

2. Rowerem przez serce Wyżyny Miechowskiej i obszary Natura 2000

Na szlaku czeka na nas kilka dłuższych i stromych podjazdów. Nagrodą będą zapierające dech widoki na pagórki z kolorową szachownicą pól uprawnych i kwietnych muraw kserotermicznych chronionych na Obszarach Natura 2000. Proponujemy dwa warianty wycieczki.

WARIANT 2a: Miechów (stacja PKP) – Zarogów – Pojałowice – Sławice Szlacheckie – Goleźnia – Sławice Duchowne – Sławice Szlacheckie – Celiny Pojałowskie – Wymysłów – Miechów Rynek – Miechów (stacja PKP)

Ze stacji PKP w Miechowie wyruszamy w kierunku Zarogowa. Po przejechaniu ruchliwej drogi nr 7 kierujemy się na Wymysłów, by po 1 km odbić w lewo i dotrzeć do Zarogowa bocznymi drogami meandrującymi pośród pól – asfalt zamienia się w żwir, a następnie w polną ścieżkę. Pedałujemy w otoczeniu zbóż oraz zagonów z kapustą i innymi warzywami. Przejeżdżamy przez długą miejscowość Zarogów. To tutaj działa słynna Chatka u Małgorzatki i Radka, gdzie można nie tylko zatrzymać się na nocleg, ale także – po wcześniejszym uzgodnieniu – umówić się na warsztaty rękodzielnicze. Mijamy Pojałowice i dojeżdżamy do miejscowości Sławice Szlacheckie (jest tu sympatyczna restauracja Łysa Góra). Stąd zrobimy pętlę wokół Obszaru Natura 2000 Sławice Duchowne. To najbardziej wymagający kondycyjnie odcinek naszej wycieczki, ale z bajkowymi krajobrazami.

Zobaczymy pocztówkowe panoramy Wyżyny Miechowskiej z szachownicą pól, zadrzewień śródpolnych i kwietnych stepów. Po stromym podjeździe przez Goleźnię już za chwilę czeka nas fantastyczny zjazd z powrotem do Sławic Duchownych. Do Miechowa wracamy skrótem przez Celiny Pojałowskie i Wymysłów.

WARIANT 2b: Miechów (stacja PKP) – Obszar Natura 2000 Komorów – Poradów – Obszar Natura 2000 Poradów – Parkoszowice – Sławice Szlacheckie – Obszar Natura 2000 Sławice Duchowne – Pojałowice – Zarogów – Obszar Natura 2000 Kalina Mała – Miechów (stacja PKP)

Trasę rozpoczynamy na dworcu kolejowym w Miechowie. Budynek dworca wybudowano w 1934 r. w stylu modernistycznym, a otwierał go osobiście prezydent Ignacy Mościcki. Kierujemy się na południe w stronę Komorowa. Przejeżdżamy potok Cichy i tuż za nim skręcamy w lewo. Przed nami ukazuje się tzw. Góra Komorowska z południowym skłonem muraw ciepłolubnych. Poruszamy się cały czas dróżką asfaltową, która prowadzi pod górę. To jeden z najcięższych podjazdów na szlaku. Będąc już na szczycie, po lewej stronie widzimy ogrodzone ogródki działkowe. Przemieszczając się miedzą wzdłuż ogrodzenia, docieramy do Obszaru Natura 2000 Komorów.

Obszar Natura 2000 Komorów

4,9 ha, 162 gatunki roślin naczyniowych, w tym 7 roślin uznanych za rzadkie lub zagrożone; gatunki chronione: aster gawędka, dziewięćsił bezłodygowy, dzwonek syberyjski, wilżyna ciernista.

Wracamy do drogi asfaltowej. Jedziemy na wschód, dojeżdżamy do ul. Piłsudskiego. Skręcamy w prawo, aby dotrzeć na ul. Spacerową, przeciąć drogę krajową nr 7 i dotrzeć do miejscowości Poradów. Na skrzyżowaniu skręcamy w prawo. Po lewej stronie możemy zobaczyć fragmenty Obszaru Natura 2000 Poradów.

Obszar Natura 2000 Poradów

11,3 ha, 180 gatunki roślin naczyniowych, w tym 11 roślin uznanych za rzadkie lub zagrożone; gatunki chronione: aster gawędka, dziewięćsił bezłodygowy, dzwonek syberyjski, len złocisty, miłek wiosenny, storczyk kukawka, wilżyna ciernista, zawilec wielkokwiatowy.

Jedziemy w kierunku wsi Parkoszowice. Po prawej stronie na skrzyżowaniu możemy odbić w prawo, gdzie kilkadziesiąt metrów dalej po prawej stronie zobaczymy pozostałości parku dworskiego, w którym do 1994 r. stał dwór. Zbudował go na przełomie XIX i XX w. Kazimierz Saski. Bywał w nim Stefan Żeromski, kuzyn Marii Saskiej, tam też napisał „Wierną rzekę”. Z posiadłości pozostał jedynie starodrzew z licznymi pomnikami przyrody. Wracamy do naszej trasy i jedziemy w kierunku południowym. Dojeżdżamy do skrzyżowania z budynkiem Szkoły Podstawowej w Parkoszowicach. Skręcamy w lewo i kierujemy się do Sławic Szlacheckich. W samych Sławicach na skrzyżowaniu skręcamy w prawo w stronę widzianego z daleka kościoła. Przejeżdżamy przez potok Piotrówka stanowiący lewobrzeżny dopływ Szreniawy. Swój początek bierze we wsi Zarogów (Zagaje Zarogowskie). Skręcamy w prawo i po kilkudziesięciu metrach dojeżdżamy do Obszaru Natura 2000 Sławice Duchowne.

Obszar Natura 2000 Sławice Duchowne

4,4 ha, 171 gatunki roślin naczyniowych, w tym 9 roślin uznanych za rzadkie lub zagrożone; gatunki chronione: aster gawędka, dziewięćsił bezłodygowy, dzwonek syberyjski, miłek wiosenny, storczyk kukawka, wilżyna ciernista.

Wracamy tą samą drogą i dojeżdżamy do kościoła św. Wojciecha w Sławicach znajdujący się na Małopolskim Szlaku Bożogrobców. Wracamy do drogi głównej, skręcamy w prawo i jedziemy w kierunku Pojałowic. Zanim wyjedziemy ze Sławic tuż za remizą strażacką możemy odbić w prawo w polną dróżkę którą dojdziemy do pomnika przyrody nieożywionej Źródła w Sławicach Szlacheckich. Wracamy na trasę i podążamy do Pojałowic. Dojeżdżamy do skrzyżowania. Po prawej widoczna jest w niedalekiej odległości późnobarokowa kaplica w Pojałowicach. Jedziemy prosto w kierunku Zarogowa. Od tej pory poruszamy się po dawnym, powstałym w połowie XVIII w. tzw. „warszawskim trakcie furmańskim”. Dojeżdżając do Szkoły Podstawowej w Pojałowicach, po lewej stronie mijamy dawną kuźnię. Jadąc dalej, wjeżdżamy do wsi Zarogów. Tuż niedaleko znaku miejscowości drogą polną można się dostać do źródeł potoku Piotrówka. Mijamy remizę OSP, po prawej stronie widzimy aleję kasztanową prowadzącą do murowanego dworu w Zarogowie z końca XVIII lub początku XIX w. W latach 80-tych XX wieku ruinę zakupiła rodzina Moździńskich, która wieloletnim wysiłkiem doprowadziła dwór do stanu ponownej świetności.

Jedziemy dalej w stronę Kaliny-Rędziny. Po drodze mijamy po lewej stronie znane gospodarstwo agroturystyczne „Chatka u Małgorzatki i Radka”. Dojeżdżamy do skrzyżowania z drogą wojewódzką 783. Obok figury Matki Bożej skręcamy lekko w prawo i zaraz w lewo na Góry Miechowskie. Po kilkudziesięciu metrach skręcamy w lewo i drogą w dół udajemy się dalej „warszawskim traktem furmańskim” w dolinę Obszaru Natura 2000 Kalina Mała.

Obszar Natura 2000 Kalina Mała

25,6 ha, 303 gatunki roślin naczyniowych, w tym 14 roślin uznanych za rzadkie lub zagrożone; gatunki chronione: centuria pospolita, dziewięćsił bezłodygowy, dzwonek syberyjski, kruszczyk błotny, kruszczyk szerokolistny, przytulia stepowa, wilżyna ciernista, zawilec wielkokwiatowy. Na uwagę zasługuje również duża populacja (łącznie ponad 1000 osobników) storczyka kukawki, który występuje tu przede wszystkim w zarastających krzewami płatach muraw w północno-zachodniej części obszaru.

Jadąc dalej w dół drogą asfaltową, dojeżdżamy do potoku Kalinka, dopływu Nidzicy. Po lewej stronie w odległości kilkudziesięciu metrów biją jego źródła. Na skrzyżowaniu z drogą powiatową skręcamy w lewo i jedziemy kilkaset metrów prosto. Dojeżdżając do ostrego zakrętu w lewo, my skręcamy lekko w prawo w drogę polną, która poprowadzi dawnym szlakiem kolejki wąskotorowej pod wiadukt obwodnicy. Za wiaduktem skręcamy w prawo i jedziemy drogą techniczną asfaltową wśród mozaikowatych pól Miechowszczyzny aż do ronda. Na rondzie kierujemy się w stronę Krakowa na południe (3. zjazd) lub przeprowadzamy rower przez przejście dla pieszych. Dalej, podążając ul. Warszawską, po lewej stronie mijamy kopiec Bartosza Głowackiego, obecnie porośnięty roślinnością. Jedziemy ul. Warszawską, aż na kolejnym wzgórzu ukaże nam się kopiec Kościuszki, usypany w 1830 r., podczas budowy drogi Kraków–Warszawa. W czasie I wojny światowej postanowiono poświęcić go pamięci Tadeusza Kościuszki. Docieramy do skrzyżowania z trasą rowerową po dawnej kolejce wąskotorowej. Skręcamy w prawo i trasą rowerową dojeżdżamy do ul. Podmiejskiej. Tam skręcamy w lewo, przecinamy ul. Sienkiewicza i ul. Krótką dojeżdżamy do ul. Kolejowej oraz dworca PKP.

3. Szlakiem Dawnej Kolei Wąskotorowej

Miechów (początek – ul. Wspólna, dawna stacja kolejki wąskotorowej) – las Chodówki

Kolejka wąskotorowa Charsznica – Działoszyce

Historia kolejki sięga I wojny światowej, kiedy w 1914 r. wkraczające na ówczesną Kielecczyznę wojska austro-węgierskie (a z nimi Legiony Polskie) rozpoczęły budowę wielu polowych kolejek wąskotorowych, które początkowo miały zaopatrywać linię frontu. Później służyły także wywózce płodów rolnych, drewna i innych bogactw naturalnych. Były to tzw. koleje o trakcji konnej, a także mechanicznej o szerokościach toru 600 lub 700 mm, budowane z torów „patentowych”, gdzie gotowe przęsła szyn na stalowych podkładach można było układać szybko, jak też szybko demontować i przenosić w inne miejsca – pisze Bogdan Prokopiński na stronie Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji RP, Oddziału w Kielcach. Linię wąskotorówki Charsznica – Działoszyce zbudowano w 1915 r. Wożono nią towary i ludzi. Przetrwała do lat 90. XX w.

Powędrujemy linią dawnej kolejki wąskotorowej w kierunku zachodnim z Miechowa do lasu Chodówki. Spod stacji Miechów Wąskotorowy udajemy się  w kierunku zachodnim brukowaną drogą pamiętającą jeszcze zabór austriacki. Mijamy mały szary domek z ogródkiem pachnącym latem rozmaitym kwieciem – to pierwsza stacyjka kolejki. Przecinamy ul. Warszawską i ul. Kopernika spacerujemy w stronę lasu. Po lewej stronie wznosi się majestatyczna Bazylika Grobu Bożego wraz z budynkami poklasztornymi i Domem Generała. Po dotarciu do pierwszego rozwidlenia ul. Kopernika idziemy prosto, po lewej stronie mijając malowniczy ogród pani Elwiry. Dochodzimy do kolejnego rozwidlenia drogi. Prosto wiedzie nas trasa dawnej kolejki, w prawo skręca droga do tzw. „doliny dzikich kaczek”, jak nazywają to miejsce dzieci. Obydwie drogi znów się połączą na mostku nad potokiem Cicha. Po przejściu przez mostek wchodzimy na trasę pieszo-rowerową, która zaprowadzi nas do samego lasu. Po prawej stronie mijamy kwietną łąkę, która stanowi naturalne pastwisko dla małego stada krów. Na stoku Stawnej Góry, której zbocze kończy potok Cichej, można zobaczyć pasące się kozy i owce. Po lewej stronie na nasypie przebiega obecny tor kolejowy relacji Kraków–Warszawa. Tuż przy ścieżce rozciągają się poletka małych gospodarstw. Tu można zachwycić się widokiem upraw zbóż i warzyw. Na zakręcie ścieżki przywita nas malowniczy brzozowy zagajnik wraz z szuwarami. W tym miejscu pozostawimy widoki doliny Cichej i po przejściu pod wiaduktem kolejowym i przecięciu ul. Podmiejskiej wejdziemy w pagórkowaty krajobraz malowany „zbożem rozmaitem”, wsłuchując się w świergot polnych ptaków. W takiej scenerii dochodzimy do kolejnego wiaduktu obwodnicy. Po przejściu pod wiaduktem naszym oczom ukaże się piękny las Chodówki. Początkowo trasa rowerowa i piesza biegną razem. W punkcie widokowym na panoramę miasta ścieżki rozwidlają się. Trasa rowerowa prowadzi dawnym torem kolejki wąskotorowej, natomiast trasa piesza – drogą leśną. Podziwiamy leśne padoły, oczyszczamy płuca leśnym mikroklimatem, oglądamy bogaty drzewostan, nasłuchujemy odgłosów ptaków i zwierząt leśnych. Wracamy tą samą drogą do miejsca startu.

Charsznica – kapuściana wieś

Słynna wąskotorówka zaczynała się w Charsznicy – dzisiaj słynnej „kapuścianej stolicy Polski”. Gmina znana jest w kraju i za granicą przede wszystkim z dużej produkcji warzyw oraz uprawy i przetwórstwa kapusty zgodnie z procesem przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Charsznicka kapusta kwaszona została wpisana na listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2006 r.

Honorowymi władcami kapuścianej krainy są elekcyjni król i królowa kapusty, wybierani co roku w drugi weekend września podczas Dni Kapusty spośród przodujących producentów i eksporterów kapusty. W Charsznicy działa jedyne na świecie Muzeum Kapuściane. Któż z nas nie zajadał się charsznicką kapustą kiszoną i ogórkami.

4. Na Dosłońce – w poszukiwaniu Panoramy Racławickiej

Miechów – Bukowska Wola – Dosłońce – Janowiczki – Nasiechowice – Szczepanowice – Jaksice – Komorów – Miechów

Trasa rowerowa szlakiem wąskotorówki

Na odcinku 9,1 km dawnej trasy kolejki wąskotorowej: las Chodówki – Bukowska Wola pojedziemy wygodną drogą rowerową typu rail-to-trail. Na początku trasy przygotowano miejsce obsługi rowerzystów z tablicami informacyjnymi o historii kolejki oraz lokomotywę wykonaną na wzór oryginalnej lokomotywy parowej.

Proponujemy dłuższą wycieczkę w celu eksploracji Wyżyny Miechowskiej, która między wszechobecnymi tutaj polami uprawnymi kryje w sobie liczne tajemnice, najlepsze do odkrywania właśnie na rowerze. Punktami obowiązkowymi będą na pewno nowa trasa rowerowa w śladzie starej kolejki wąskotorowej, potężne wiatraki na szczytach Gór Miechowskich, które są górami nie tylko z nazwy (wszak jest tu nawet stok narciarski), co poczujecie trochę w nogach, w szczególności podczas podjazdu na kolejny ważny element wycieczki, czyli wieżę widokową w miejscowości Dosłońce. To właśnie z jej tarasów będzie można przypomnieć sobie Panoramę Racławicką i poczuć oddech historii i walk, jakie się tu toczyły. Ślad wycieczki poprowadzi potem obok głównych symboli, czyli pomnika Bartosza Głowackiego oraz kopca Kościuszki. Zanim tam dotrzecie, możecie też skręcić na obiad lub kawę do pobliskiego hotelu SPA. Nasza trasa prowadzi obok rezerwatu przyrody „Wały” leżącego pomiędzy wsiami Dosłońce i Dale. Rezerwat jest położony na stromym zboczu wzgórza zbudowanego z górnokredowych osadów wapienno-marglistych. Ten florystyczny zakątek wyróżnia zespół omanu wąskolistnego i stanowiska dziewięćsiła popłocholistnego.

W większości wycieczka prowadzi nas po drogach asfaltowych, ale zdarzy się też fragment gruntowy wybrany z premedytacją. Raz, że lasów tu nie ma tak dużo, więc warto czasem wjechać z pół między drzewa, a dwa – to właśnie gruntową, leśną drogą poprowadzony jest też tzw. szlak kościuszkowski, który na odcinku przez Nasiechowice wykorzystuje ta wycieczka. Ale spokojnie, ten fragment jest do przejechania praktycznie każdym typem rowerów, a kolarze na wąskich oponach mogą objechać ten fragment właśnie obok wyciągu narciarskiego w Sławicach.

Dla fanów inwestycji budowlanych w Szczepanowicach trafi się ekstra smaczek, czyli przejazd przez plac budowy przyszłej drogi ekspresowej S7, która zmieni tu pewno lekko krajobraz, ale sprawi też, że ruch samochodowy skoncentruje się właśnie na niej. Po dotarciu do mostu nad rzeką Szreniawą odbijemy już na północ, z powrotem na Miechów, wykorzystując sympatyczne wąskie drogi w dolinie tej rzeki oraz równoległej do niej linii kolejowej. Po powrocie do Miechowa polecamy zwiedzić samo miasteczko, a jak ktoś czuje, że ma siłę w nogach, to może zwiedzić całość nowej trasy rowerowej (na razie kończy się ona w lesie Chodówka). Najtwardszym rowerzystom polecamy „na dobicie” nowe drogi rowerowe i serwisowe, jakie powstały wzdłuż obwodnicy miasta, dzięki którym można zrobić sobie kolejną pętlę (mapę znajdziecie na bit.ly/velomaps).

5. Spacer po Polach Racławickich

Janowiczki (parking) – kopiec Kościuszki – dwór w Janowiczkach – Willa Walerego Sławka – pomnik Bartosza Głowackiego – parking

Wycieczka obejmuje teren historycznej bitwy pod Racławicami, która rozegrała się 4 kwietnia 1794 r. pomiędzy oddziałami powstańczymi dowodzonymi przez Tadeusza Kościuszkę a wojskiem rosyjskim gen. Aleksandra Tormasowa.

Startujemy z parkingu znajdującego się u podnóża kopca Kościuszki w miejscowości Janowiczki w gminie Racławice. Przechodzimy mostkiem przez potok Racławka. Skręcając  w prawo, wzdłuż potoku dochodzimy do mini parku, gdzie można miło spędzić czas z dziećmi i rodziną – zapalić ognisko, grilla, a w przypadku deszczu schronić się w altanie. Stąd udajemy się na Górę Zamczysko, na której ludność z okolicznych wiosek wraz z wojskiem usypała w latach 1926–34 pamiątkowy kopiec Kościuszki o wysokości 13,80 m. Idziemy kilkadziesiąt metrów dalej w kierunku południowym do pozostałości po gródku. Obronna rezydencja na wzgórzu Zamczysko w Janowiczkach powstała wg archeologów w 1 poł. XIV w. Pozostała po niej tylko sucha fosa oraz legendy np. o podziemnym korytarzu łączącym ją z kościołem we Wrocimowicach lub pobliskich Racławicach. Ze wzgórza rozciąga się malownicza panorama okolic Racławic.

Z Góry Zamczysko, wsłuchując się w szmer potoku Racławka, wracamy do mostku i wchodzimy na ścieżkę zdrowia z torem sprawnościowym dla dzieci. Po przejściu nią skręcamy w lewo i drogą asfaltową podążamy w kierunku Dworu w Janowiczkach położonego w parku dworskim. Jego styl nawiązuje do prowincjonalnego dworku ziemskiego z końca XVIII i początku XIX w. W parku dworskim znajdują się również mogiły kosynierów oraz kapliczka.

Z terenu parku przechodzimy przez drogę powiatową i udajemy się do położonej obok Willi Walerego Sławka, męża stanu, parlamentarzysty i premiera rządu w Polsce międzywojennej. Stąd powędrujemy jeszcze pod pomnik Bartosza Głowackiego, chłopskiego bohatera spod Racławic. W kwietniu odbywa się tu cykliczna impreza pod nazwą: Wybory Chłopa Roku.

Wycieczkę można poszerzyć o mogiły kosynierów w pobliskich Dziemięrzycach oraz krzyż widoczny na Panoramie Racławickiej, który stoi na skrzyżowaniu dróg na Wzgórku Dziemięrzyckim. W pobliskich Wrocimowicach na uwagę zasługuje kościół św. Andrzeja z zabytkową dzwonnicą oraz wzgórze, na którym stał gród Marcina z Wrocimowic, Chorążego Krakowskiego z bitwy Pod Grunwaldem. W Racławicach warto zwiedzić kościół św. Apostołów Piotra i Pawła – kościelny dzwon, odlany w 1776 r., bił na trwogę, gdy nadciągały wojska rosyjskie.

Inne ciekawe szlaki piesze:

• Książ Wielki: szlak niebieski – okrężny, 14,4 km, 4 h, rozpoczyna się i kończy w centrum wsi. Po drodze zobaczymy słynny Zamek „Mirów” wg projektu Santi Gucciego.
• Tunel – Antolka – Książ Wielki: szlak niebieski, 20.2 km, 6 h. W miejscowości Tunel znajduje się najdłuższy tunel kolejowy liczący 764 m, wybudowany w 1885 r. Składa się z dwóch równoległych, jednotorowych korytarzy – tunelu zachodniego „August” i wschodniego „Włodzimierz”. Na szlaku zobaczymy także las Strzyganiec – miejsce kaźni, gdzie niemieccy okupanci dokonali egzekucji około 100 Polaków, Żydów i Romów oraz Antolkę z karczmą z 1836 r. (nazwa wsi ma wywodzić się od imienia żony karczmarza).
• Ścieżka przyrodniczo-leśna „Chrusty” w gminie Książ Wielki, 2 km, 30 min, z tablicami informacyjnymi, które umożliwiają zapoznanie się z ciekawostkami przyrodniczymi.

NAJWAŻNIEJSZE MIEJSCA NA SZLAKACH WYCIECZEK

Przyroda Wyżyny Miechowskiej i jej ochrona

Łagodne wzniesienia Wyżyny Miechowskiej opadają do szerokich, czasem zabagnionych dolin rzek i potoków; głównymi są: Dolina Dłubni, Szreniawy i Nidzicy. Charakterystyczne jest występowanie wielu źródeł. Najcenniejszymi elementami szaty roślinnej są rozrzucone pośród rolniczego krajobrazu bogate florystycznie murawy kserotermiczne, rozwijające się na stromych, silnie nasłonecznionych stokach niewielkich wzgórz i garbów. Szczególny charakter podłoża i gleb, specyficzny mikroklimat, jak też ewolucja roślinności są przyczyną dużego urozmaicenia szaty roślinnej. Obecnie dominuje tu krajobraz rolniczy, z niewielkimi fragmentami kompleksów leśnych. Szata roślinna ma charakter lasostepu.

Murawy kserotermiczne

Roślinność stepowa w formie ciepłolubnych zespołów murawowych zajmowała niegdyś duże przestrzenie Wyżyny Miechowskiej. Najstarszym z nich, występującym tu od schyłku epoki lodowej, jest zespół ostnicy włosowatej. Murawy kserotermiczne są jednym z najcenniejszym zbiorowisk florystycznych w Polsce. Roślinność ta przywędrowała z cieplejszych regionów Europy.

Ciepłolubne murawy o charakterze stepowym występują w miejscach eksponowanych, o dużym nasłonecznieniu, na glebach bogatych w węglan wapnia – czytamy w „Przewodniku przyrodniczo-turystycznym – Wyżyna Miechowska” wydanym przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Krakowie, w którym znajdziemy m.in. atlas do rozpoznawania gatunków roślin, w tym słynnych storczykowatych – obiektów wycieczek florystycznych od późnej wiosny przez całe lato. Wyżyna Miechowska zwana jest storczykową krainą. Warto wyruszyć z aparatem fotograficznym na poszukiwanie licznych gatunków Orchidaceae, takich jak: obuwik pospolity, buławik wielkokwiatowy, dwulistnik muszy, gnieżnik leśny, gółka długoostrogowa, kruszczyk błotny, drobnolistny i szerokolistny, listera jajowata, podkolan biały i jajowaty, storczyk kukawka. Pobierzcie przewodnik z leksykonem gatunków roślin i wyruszcie w drogę!

Niemal cały obszar Wyżyny Miechowskiej znajduje się na Obszarze Chronionego Krajobrazu Wyżyny Miechowskiej. Krajobraz pól rolniczych z uprawami zbóż, warzyw, ziół oraz rozdrobniona struktura agrarna tworzą charakterystyczny mozaikowaty krajobraz, niespotykany w innych regionach Polski. Utworzono tu 8 rezerwatów przyrody chroniących pozostałości pierwotnej przyrody – stanowiska roślinności stepowej i cenne wielogatunkowe drzewostany oraz rezerwat historyczno-krajobrazowy „Kopiec Kościuszki” w Janowiczkach.

Na obszarze Wyżyny Miechowskiej utworzono 21 Obszarów Sieci Natura 2000. Zadaniem tego systemu jest ochrona różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego i zachowanie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt ważnych w skali Europy. Najlepszym sposobem ochrony muraw kserotermicznych jest wypas owiec olkuskich i kóz prowadzony w Obszarach Natura 2000.

Miechów – stolica regionu i jej perełki 

Zbliżając się do Miechowa, dostrzegamy majestatyczną dzwonnicę tutejszej świątyni, która od wieków przyciąga uwagę mieszkańców, przyjezdnych i pielgrzymów. Jest to jedno z najstarszych miast Polski nazywane „polską Jerozolimą”. Miechów otulił się górami i ze swoją wspaniałą kolegiatą nie rad zza nich wyglądać, tylko kiedy niekiedy wielka bania z krzyżem podwójnym, niby głowa olbrzyma ukaże się i skryje zza wzgórek jak latarnia morska, która jest jedynym przewodnikiem podróżnego – pisał Józef Mikołaj Wiślicki w "Opisie Królestwa Polskiego" z 1853 r. Ową latarnią morską jest Bazylika Mniejsza Grobu Bożego, wizytówka miasta i regionu, znana z unikalnej kopii Grobu Pańskiego z Jerozolimy, datowanej na 1530 r.

Nie byłoby Miechowa, gdyby nie książę Jaksa herbu Gryf, który w XII w. sprowadził tu z Jerozolimy pierwszych bożogrobców, nazywanych później „miechowitami”. W miejscu, gdzie rozsypano ziemię zebraną spod Grobu Chrystusa, zakonnicy wybudowali klasztor i kościół, poświęcony w 1170 r. Bożogrobcy przez ponad osiem wieków wpływali na rozwój Miechowa, który pełnił funkcję łącznika pomiędzy chrześcijańską Europą a Ziemią Świętą (aż do kasaty zgromadzenia przez carat w 1819 r.).

Bazylika kolegiacka Grobu Bożego to świątynia gotycka z zachowanymi elementami romańskimi, przebudowana w stylu późnobarokowym w II poł. XVIII w. Charakterystyczna wieża zakończona jest kulistym hełmem z figurą Chrystusa Zmartwychwstałego. 12 ołtarzy wykonał znany artysta Wojciech Rojowski, polski rzeźbiarz i snycerz rokokowy 2. poł. XVIII w. Do zabudowań zachowanych po bożogrobcach należą także krużganki oraz Dom Generała, w którym mieści się Muzeum Ziemi Miechowskiej.

Ważnym zabytkiem Miechowa jest XVII w.  modrzewiowy Dworek „Zacisze” znajdujący się na Szlaku Architektury Drewnianej, położony przy Parku Miejskim. Wewnątrz znajduje się mini kopia panoramy bitwy racławickiej, a w ogrodzie rzeźby znanych artystów. Budynek konstrukcji zrębowej przykryty jest polskim łamanym dachem krytym gontem, wspartym na belkach stropowych wychodzących poza lico budynku. Dworkiem opiekuje się Biuro Wystaw Arystycznych „U Jaksy”, które organizuje tu wiele wydarzeń artystycznych – warsztatów i plenerów. BWA prowadzi słynną Galerię Sztuki „U Jaksy”, gdzie odbywają się wystawy, koncerty i spektakle teatralne. Zarządza także Galerią Twórczości Stefana Żechowskiego, słynnego artysty okresu międzywojennego.

Pola Racławickie – pomnik historii

Teren historycznej bitwy racławickiej jest pomnikiem historii od 2004 r. Bitwa pod Racławicami rozegrała się 4 kwietnia 1794 r. i była pierwszą wygraną walką insurekcji kościuszkowskiej. Oddziały powstańcze pod dowództwem Tadeusza Kościuszki starły się z rosyjskim wojskiem gen. Aleksandra Tormasowa.

Na obszarze Pól Racławickich znajduje się kilka niezwykłych obiektów historycznych. Ikoną miejsca jest kopiec Kościuszki usypany na garbie Góry Zamczysko w 1934 r., w ważnym strategicznie miejscu bitwy. Zachowały się tu także ślady dawnego średniowiecznego grodziska.

Dawne grodzisko

Niegdyś stał tu murowany zamek z drewnianą wieżą. Jego fundatorem był Dziersław Karwacjan, później jego potomkowie. Warownia zaczęła popadać w ruinę ok. połowy XV w. prawdopodobnie wskutek wad konstrukcyjnych. Archeolodzy znaleźli w ruinach wiele cennych skarbów, m.in. srebrny denar Władysława Łokietka. W 100-lecie rocznicy Bitwy pod Racławicami posadzono tu lipy mające upamiętniać generałów walczących w powstaniu 1794 r. – Kościuszkę, Madalińskiego, Małachowskiego, Zajączka i Wodzickiego.

U podnóża góry zobaczymy klasycystyczny dworek w Janowiczkach, którego architektura nawiązuje do prowincjonalnego dworku ziemskiego z przełomu XVIII i XIX w. Obok dworu rośnie 300-letnia lipa – pomnik przyrody. W jej cieniu, zgodnie z legendą miał po wygranej bitwie odpoczywać Kościuszko i rozmawiać z chłopami.

Na obszarze pól racławickich zachowała się znana Willa Walerego Sławka w Janowiczkach z lat 1934–1935, wniesiona w duchu modernizmu przez przyjaciół pułkownika. Bryła budynku nawiązuje do architektury polskich dworów szlacheckich. Wyróżnia się frontowy ganek tworzony przez cztery kolumny wspierające balkon poddasza. Willa była domem letnim płk. Walerego Sławka (1879–1939), wybitnego polityka okresu międzywojennego. Obecnie jest siedzibą m.in. Towarzystwa Ziemi Racławickiej.

Opodal Willi zobaczymy monumentalny pomnik Bartosza Głowackiego dzierżącego czapkę i kosę, stojącego na rosyjskiej armacie. odlew wykonany z brązu, wysokości 10,5 m, stoi na niewielkim kopcu. Odsłonięto go w 1994 r. w 200. rocznicę bitwy racławickiej. Upamiętnia znanego kosyniera – chłopa, żołnierza insurekcji kościuszkowskiej, który wykazał się ogromnym męstwem w czasie słynnej bitwy. Pomnik zaprojektował prof. Marian Konieczny, rzeźbiarz i dawny dziekan wydziału rzeźby krakowskiej ASP.

Książ Wielki

Książ Wielki, zwany dawniej Xans Magna był jednym z najstarszych osiedli na ziemi krakowskiej. O dawnej świetności świadczą także inne zabytki o wysokim poziomie artystycznym. Poza zamkiem na Mirowie są to: kościół św. Wojciecha oraz poaugustiański kościół św. Ducha, których początki sięgają XIV w. Na północ od miasta utworzono dwa rezerwaty przyrody: rezerwat „Lipny Dół”, który chroni fragmenty wielogatunkowego naturalnego lasu liściastego (dąb, lipa, grab, klon) z bogatą roślinnością zielną i licznym udziałem gatunków kserotermicznych oraz chronionych i rezerwat „Kwiatówka” obejmujący 100-letni las mieszany, o charakterze świetlistej dąbrowy oraz grąd subkontynentalny z bogatą roślinnością zielną i licznymi gatunkami roślin kserotermicznych.

INNE CIEKAWE MIEJSCA 

Na obszarze Wyżyny Miechowskiej znajduje się wiele zabytków historii, kultury i natury.

• Do najstarszych zabytków należą stanowiska archeologiczne z epoki kamienia. Z okresu kultury ceramiki wstęgowej pochodzą tzw. kurhany małopolskie z okolic Miechowa, Moczydła, Rzędowic i Kaliny Wielkiej oraz pozostałości grodzisk w Siedliskach i Książu Wielkim.
• W Kozłowie zachował się średniowieczny dwór obronny, który w XIV i XV w. był rezydencją rodu Lisów.
• W Ulinie Wielkiej na Szlaku Architektury Drewnianej warto zajrzeć do kościoła św. Katarzyny, pochodzącego z 1655 r., konstrukcji zrębowej. Jego wnętrze kryje późnobarokowe ołtarze, gotycką rzeźbę Matki Boskiej Tronującej z Dzieciątkiem i inne skarby sztuki sakralnej.
• Na Małopolskim Szlaku Bożogrobców znalazło się kilka ciekawych kościołów w regionie – należą do nich m.in.: kościół św. Krzyża w Siedliskach z przełomu XV i XVI w. z charakterystyczną drewnianą wieżą, kościół św. Wojciecha w Sławicach Szlacheckich z połowy XVII w. z rokokowym ołtarzem głównym, kościół św. Wita w Uniejowie z połowy XV w. z późnobarokowym wyposażeniem oraz kościół Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Chodowie z lat 30. XX w., w którym wyróżniają się witraże z postaciami świętych i kuty krzyż bożogrobców.
• Wyżyna Miechowska charakteryzuje się również licznymi źródliskami znajdującymi się w zlewni rzeki Nidzicy, Szreniawy i Dłubni. A jeśli rzeki to i młyny. W samym Miechowie znajdują się dwa młyny, w tym trzykondygnacyjny, drewniany młyn wodny na potoku Cicha – wybudowany pod koniec XIX w. Młyny znajdziemy także w Przybysławicach na młynówce od Szreniawy oraz drugi na Szlaku młynów Szreniawy. W Wielkanocy i Gołczy nad potokiem Gołczanka, prawobrzeżnym dopływie Szreniawy, drewniany młyn wodny w Kamieńczycach z końca XIX w. założony nad potokiem i źródłami z Komorowa czy pozostałości turbinowego młyna dworskiego Szyców z początku XX w. w Rzeżuśni. W niedalekiej okolicy Wyżyny Miechowskiej – na Płaskowyżu Proszowickim warto zwiedzić zaczarowany Ogród Pełen Lawendy.

NAJWAŻNIEJSZE IMPREZY LOKALNE

• Przegląd Widowisk Jasełkowych i Grup Kolędniczych
• Triduum Paschalne (Bazylika Grobu Bożego)
• Dni Miechowa
• Międzynarodowe Małopolskie Spotkania z Folklorem
• Dni Jerozolimy, Miechów (Bazylika Grobu Bożego), wrzesień co dwa lata
• Dni Kapusty
• Bieg Niepodległości, Las Strzyganiec

• Targi Bożonarodzeniowe

KONIECZNIE MUSISZ SPRÓBOWAĆ

• charsznickiej kapusty kwaszonej i ogórków kiszonych z Charsznicy,
• pierogów strzeżowskich w Karczmie Siedlisko,
• miodów z pasieki Kordecki i Wnukowie w Kalinie Wielkiej,
• wina z Winnicy Świętej Urszuli w Kalinie Wielkiej,
• chleba miechowskiego oraz wyrobów piekarniczych i ciastkarskich PSS Społem w Miechowie (piekarnia i sklep firmowy przy ul. Targowej),
• oleju rzepakowego oraz wyrobów mleczarskich z OSM Miechów – Charsznica  (dostępne m.in. w sklepach firmowych sieci  „Twarożek” w Miechowie przy ul. Mickiewicza i in.),
• barszczu miechowskiego (dostępny w lokalnych sklepach).