Sanktuarium świętego Stanisława na Skałce
Barokowy kościół świętego Michała Archanioła i świętego Stanisława na Skałce z zabudowaniami klasztornymi Ojców Paulinów wznosi się ponad bulwarami, tuż nad Wisłą na niewielkim wzgórzu zbudowanym z białych jurajskich wapieni. Miejsce niezwykłe dla Krakowa, gdzie w XI wieku starły się sacrum i profanum, władza z kościołem. Od prawie tysiąca lat miejsce pielgrzymek wiernych otaczających szczególnym kultem świętego Stanisława, a od przeszło wieku miejsce hołdu składanego świeckim (Panteon Narodowy). Według podań sanktuarium męczeństwa świętego Stanisława, rozpoznawalne na równi z Wawelem czy Kościołem Mariackim.
Ojcowie Paulini są na Skałce od 1472 roku, kiedy to sprowadził ich do Krakowa Jan Długosz. Pierwszy, romański kościół stanął jednak w tym miejscu w XI wieku. Tu w 1079 roku, z rozkazu króla Bolesława Śmiałego zamordowano biskupa krakowskiego Stanisław ze Szczepanowa. Już w XII wieku jego szczątki, według legendy porąbane na kawałki i cudownie zrośnięte po śmierci, przeniesiono na Wawel. W XIV wieku nową gotycką świątynię wzniósł Kazimierz III Wielki. Kościół zniszczony w czasie najazdu szwedzkiego zburzono do fundamentów, w jego miejsce w latach 1733–1751 wzniesiono barokową świątynię. W ołtarzu świętego Stanisława umieszczono obraz świętego z XVII wieku i jego relikwię. W pobliżu kościoła znajduje się sadzawka świętego Stanisława zwaną Kropielnicą Polski, prawdopodobne miejsce pogańskich obrzędów. Według legendy, to przy niej porzucono zwłoki zamordowanego Stanisława. W 750 rocznicę kanonizacji biskupa Stanisława (1253 rok) papież Jan Paweł II podniósł kościół do rangi bazyliki mniejszej.
Najważniejsze święto o znaczeniu ogólnopolskim w sanktuarium to 8 maja, dzień procesji z relikwiami świętego Stanisława z Wawelu na Skałkę. W znajdującej się pod kościołem Krypcie Zasłużonych – Panteonie Narodowym spoczywają doczesne szczątki zasłużonych Polaków (między innymi: Jan Długosz, Józef Ignacy Kraszewski, Adam Asnyk, Stanisław Wyspiański, Czesław Miłosz, Jacek Malczewski, Karol Szymanowski).
Kult biskupa Stanisława, świętego i męczennika Kościoła katolickiego rozpoczął się z chwilą przeniesienia jego relikwii na Wawel. To z niego wyrosła legenda o rozbiciu dzielnicowym Polski jako karze za świętokradcze zamordowanie sługi bożego głosząca, że Polska rozpadła się tak jak członki poćwiartowanego biskupa. Wierzono również, że za wstawiennictwem biskupa Stanisława tak jak zrosło się po śmierci jego ciało, tak samo powstanie z dzielnicowego rozbicia i zjednoczy się Polska. Okrzyknięto biskupa Stanisława patronem zjednoczenia, a niemal wszyscy polscy królowie, począwszy od Władysława I, byli koronowani klęcząc przed sarkofagiem świętego Stanisława w katedrze wawelskiej. W XIII wieku Stanisława ogłoszono świętym i uznano za patrona Polski.
Sanktuarium świętego Stanisława Biskupa i Męczennika, Szczepanów
Wedle tradycji święty Stanisław urodził się w niewielkim Szczepanowie, na zachód od Tarnowa. Znajduje się tutaj sanktuarium świętego Stanisława Biskupa i Męczennika licznie odwiedzane przez pielgrzymów. Gotycki kościół – ufundowany w 1470 roku przez Jana Długosza – stanął na miejscu drewnianego, wzniesionego przez rodziców świętego Stanisława w XI wieku. W latach 1911–1914 dobudowano do niego neogotycką, murowaną i nietynkowaną świątynię, a ta poprzednia stała się prawą, boczną nawą nowego kościoła. Na wysokiej, strzelistej wieży wiszą dwa dzwony z XVI wieku. Przy wejściu do zakrystii zachował się kamienny portal z XVII wieku. Świątynię odbudowano w latach 1925–1927 po pożarze z 1914 roku i konsekrowano w 1930 roku. W ołtarzu głównym znajduje się obraz świętego Stanisława. Papież Jan Paweł II w 2003 roku nadał kościołowi status bazyliki świętych Marii Magdaleny i Stanisława. W Szczepanowie zwiedzić można również kaplicę Narodzenia świętego Stanisława wybudowaną w 1861 roku w miejscu, w którym miał się urodzić biskup Stanisław. Ciekawa jest także zabudowa Szczepanowa.
Sanktuarium Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i świętego Stanisława w Tuchowie
Od 1597 roku pielgrzymów przyciąga do Tuchowa słynący z łask XVI – wieczny obraz Matki Boskiej Tuchowskiej. Cudowny wizerunek znajduje się w Sanktuarium Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i świętego Stanisława Biskupa i Męczennika. Sanktuarium znajduje się w XVII – wiecznym kościele, któremu towarzyszy XIX – wieczny klasztor Ojców Redemptorystów.
Redemptoryści opiekują się świątynią i cudownym obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem od 1893 roku. Pierwszy drewniany kościół w XI wieku wznieśli benedyktyni z podkrakowskiego Tyńca, a poświęcił go podobno święty Stanisław. Również benedyktyni w latach 1665–1682 zbudowali nowy kościół pielgrzymkowy. Od 1597 roku pielgrzymów przyciąga słynący z łask obraz Matki Boskiej Tuchowskiej zwanej Panią Ziemi Tarnowskiej. Obraz ukoronowany w 1904 roku przykrywa sukienka ze srebrnej blachy. Kościół jest dziś bazyliką mniejszą, sanktuarium maryjnym i miejscem pielgrzymkowym. To świątynia barokowa, jednonawowa, otoczona kaplicami. Wyposażenie wnętrza jest głównie barokowe. Na otoczonym murem dziedzińcu stoi kapliczka z 1980 roku. W klasztorze mieści się Wyższe Seminarium Duchowne Warszawskiej Prowincji Redemptorystów i działają Muzea: Misyjne, Sanktuaryjne, Etnograficzne.
Inne atrakcje Tuchowa:
- Kaplica cmentarna Rozwadowskich
- Muzeum Miejskie
- Budynek Towarzystwa Gimnastycznego Sokół
- Kościół świętego Jakuba Starszego Apostoła
Najwięcej informacji o atrakcjach Tuchowa znajdziecie: Punkt Informacji Turystycznej. Punkty są częścią Małopolskiego Systemu Informacji Turystycznej, dzięki któremu poznacie turystyczną i kulturalną ofertę Małopolski. Znajdują się one w 30 miejscach. MSIT to także portal, który właśnie czytacie i aplikacja mobilna VisitMałopolska.
Sanktuarium świętego Stanisława i klasztor Ojców Cystersów w Szczyrzycu
O Opactwie Cystersów w Szczyrzycu – jedynego w Polsce klasztoru działającego nieprzerwanie od 1244 roku – krążą legendy… Według jednej z nich miejscowy grajek wracając z wesela spotkał diabła, który w zamian za grę dał mu wór złota. Grajek nie wrócił ze złotem do domu obawiając się tłumaczeń żonie, ale udał się do Szczyrzyca i za otrzymane złoto ufundował klasztor. Diabeł dowiedziawszy się, co stało się z jego złotem postanowił zniszczyć klasztor. Znalazł wielki głaz, ale nieoczekiwanie na dźwięk klasztornego dzwonu upuścił go za wcześnie, zanim dotarł do celu. Ów Diabli Kamień do tej pory znajduje się we wsi Krzesławice, a klasztor w Szczyrzycu do dziś zdobi Beskid Wyspowy.
Opactwo cystersów powstało w XIII wieku z kościołem murowanym z kamienia. W 1620 roku mnisi rozpoczęli budowę nowego klasztoru i kościoła, z czasem powstały biblioteka, szkoła, browar, karczma, młyn, a w latach 30. XX wieku nawet elektrownia wodna. Mnisi hodowali ryby i krowy rasy polskiej czerwonej, uprawiali pola i zakładali sady. Nadal prowadzą gospodarstwo rolne i hodują krowy, a browar szczyrzycki Gryf jest jedynym czynnym browarem klasztornym w Polsce.
Barokowy kościół wzniesiono na planie krzyża, z prezbiterium zamkniętym półkolistą absydą i smukłą rokokową wieżyczką z sygnaturką. Wejście prowadzi przez gotycki portal z XV wieku, wnętrze zdobi secesyjna polichromia z 1913 roku. W klasztornym Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej i świętego Stanisława Biskupa znajduje się koronowany (w latach 1939, 1984) cudowny wizerunek Matki Bożej Szczyrzyckiej, czczony tu od prawie 800 lat.
W klasztornym XVII – wiecznym spichlerzu, w którym mieści się Muzeum Klasztorne Ojców Cystersów można nie tylko poznać legendę o diablim kamieniu, ale również zobaczycie zbiory sztuki sakralnej, ząb mamuta, cenne monety, mapy (jedyną w Polsce XVIII – wieczną kopię mapy świata z XIII wieku, na której świat jest okrągłą płaszczyzną z centrum w Jerozolimie), kolekcję broni (japoński nóż harakiri, cepy bojowe, spisa kozacka, miecz obosieczny, kusza), sztukę ludową, pamiątki po piewcy Podhala Władysławie Orkanie (wychowanek cysterskiej Szkoły Ludowej w Szczyrzycu), eksponaty związane z historią browarnictwa. Sam spichlerz podczas remontu okazał się dawną rezydencją opata.
Inne atrakcje Szczyrzyca:
Małopolskie sanktuaria, a jest ich ponad sto, są zapisem dziejów naszego kraju, narodowym dobrem i wyjątkowym kulturowym dziedzictwem, elementem budowania lokalnej tożsamości i świadectwem religijności, przechowują swoje tajemnice i niejednokrotnie burzliwą historię. Każdego roku pojawia się w nich kilka milionów pątników i turystów, często z tak odległych państw, jak Filipiny. Są w Małopolsce sanktuaria, do których przyjeżdża kilka razy więcej religijnych turystów niż nawet do Lourdes. To doskonały powód do tego, aby o nich opowiadać i do nich zapraszać. Wkrótce napiszemy o kolejnych małopolskich sanktuariach, wartych odwiedzenia.